Minnesota(Xogsoormedia.com) Dhirtu waxay soo kordhisaa waxyaabo badan oo muhiim u ah deegaanka sida Oxygen (O2), tayaynta hawada, wanaajinta cimilada, ilaalinta biyaha iyo ciida, duurjoogta oo ku tiirsan. Hadaba sida inbadani ogtahay marka dhirtu ku gudajirto habka samaynta cuntada (photosynthesis) waxa ay Isticmaashaa gaasga looyaqaan Carbon dioxide (CO2) iyo biyo (H2 O) iyada oo kaashanaysa ilayska cadceeda (sunlight) waxaanay soo saarta Sugar (cunto) iyo Oxygen (O2).
Waaxda beeraha ee mararykan ayaa waxay ku cabirtay halka acre ee kaynta (forst) ah in ay nuuqto (absorb) lix ton oo CO2 ah halka ay kasoo saarto 4 ton oo O2 ah waxaanay ku filnaan kartaa 18 qof sanadkiiba. intaa waxa dheer dhirtu way nadiifisaa hawada iyada oo ka saaraysa dhaska (dust) qabsanaysana waxyaabo wasakhda ah ee hawada ku jira sida carbon monoxide (CO), Sulfur dioxide iyo Nitrogen Dioxide (NO2).
Sidoo kale waxa ay kantaroosha (control) cimilada iyada dheeli tiraysa samaynta cadceeda (sun) oo waxay caleenta ku qaadataa tamarta cadceeda oo xagaaga (summer-ka) ka dhigaysa mid waxoogaa qabooba, roobka (rain)ka qayb qaadashada habwareega roobka, iyo dabayshab (wind) oo dhirtu ay ka dhigto dugsoon sidoo kalena yareeya xawaaraha dabayshu ku socoto.dhirtu waxay yaraysaa heer kulka hawada (global warming) iyada oo ay qaadanayso CO2 oo ah mid ka mid ah waxyaabaa uugu badan ee keena heer kulka hawada.
Intaa waxa sii dheer, xididada hoos u fogaada ee dhirtu waxay isu hayaan ciida waxaanay la tacaalaan nabaad guurka ( soil erosion). Dhirtu waxay qaataan oo kaydiyaan biyaha roobka waxaanay yareeyaan qulqulka biyaha iyo ciida oo ku shubanta marka ku ururta biya mareenada yaraysana mugiisa (capacity). Waxa kale oo ay caawiyaan oo u dalooliyaan dhulka si ay biyuhu u ugu sahlanaato in ay dhulka hoos u galaan oo ay ku biiraan kaydka hoose ee biyaha (under ground water), waxay xakameeyaan in kimikalku (chemicals) galaan meelaha biyo mareenka iyo daadadkaba.
Sida caadada ah Kaymaha (forests) ayaa biyaha qabsada kadibna si tartiib ah ayaa biyahaasi u liigaan ama u dareeraan xaga biya mareenada ama wabiyada. balse marka xaalufinta dhirtu dhacdo, roobkii ayaa da’aya biyii oo wax waabiya jirin ayaa waxay ku darsamayaan wabiyadii ama biya mareenadii si dagdag ah. taas oo keenikarta in labeentii ciidu ay maydhanto oo biyuhu qaadaan oo nabaad guur dhaco iyo in marka biyo badani marqudha galaan biyo mareenkii in ay biyihii dhinacyada jabiyaan oo ay samaysan doonaan marino hor leh oo ay waxyeelo gaystaan mood iyo noolba leh meeshuna noqon doonto meel abaar ku danbaysa.
Sidoo kale nidaamkii dhirtu ay kaga qayb qaadanaysay precipitation ka ama samaysanka roobka ayaa meesha ka baxaya marka laxaalufiyo dhirtii taasina waxay keeni kartaa roob-yaraan.
Gunaanad
Hadaba si kastoo ay tahayba, nidaamka isku xidhan ee deegaanku u shaqeeyo hadii wax laga badalo ama wax la yeelo taasi waxay ku danbaynaysa in dhibtu qof kaste halkiisa ku taabato oo waxyaabo badan oo noloshu ku tiirsantay lawaayo. hadadanba sida muuqata abaaruuna kaw kayihiin. deegaanka oo aad waxyeeshaa waa hoygaagii oo aad waxyeeshay.
Xamse Axmed
Minnesota/USA
Xogsoormedia.com
Hargeysa Somaliland