Faallo: Maxamed Cumar Sheekh
Shalay oo kale February 4, 24 sano ka hor ayaa xoogaggii SNM duulaan ku qaadeen Boorama, iyagoo caydhsanayay Ciidamadii Taliskii Siyaad Barre ee ka soo firxaday caasimadda Somaliland xiligaas oo ay ciidamadaasi waagaa dhulka la simeen.
Reer Boorama ayaa maanta waxaa ay dib u eegayaan wixii ku dhacay 24 sano ka hor iyo waxa kaga soo socda bixitaanka Suldaan Wabar oo haatan metelaya Jabhad kale oo aan SNM ahayn, doonayana inuu dagaal kala hor yimaaddo waxa uu ka aaminsanyahay nidaam aan ahayn kii Siyaad Barre haystana dal aan ahayn dalkii la odhan jiray Soomaaliya.
24 sano oo reer Boorama ku noolaayeen nabadgelyo iyo horumar ayaa bixitaanka Sulaan Wabar xalay dib u xusuusiyay qaxii, barakacii iyo ammaan-daradii ku habsatay waagaa ka dib markii magaalada la soo geliyay dacaayado lagu beegay maanta sheegayana in xoogag u horkacayo suldaan Wabar soo geli doonaan magaalada, kuwaasoo ay xagga dambe ka riixayaan xoogag shishiiye, waxana ilaa shalay la arkayay qoysas u kala haajiraya jihooyinka kala duwan ee magaaladaas si ay uga badbaadaan sharka kaga soo socda wax u eg duulaankii SNM oo doorkan reer Boorama ah.
Magaalada Boorama oo ay haatan ammaankeeda gacanta ku hayaan ciidamada kala duwan ee isugu jira kuwa xuduudaha ilaaliya ee qaranka, RRU-da iyo bileyska caadiga ah ayaa waxa meesha ka maqan kaalintii dawladda dhexe oo looga baahnaa masuuliyiin sar-sare oo go’aamin kara nabadda iyo dagaalkaba. Arrintuna dhaaf-santahay heer badhasaab iyo gole deegaan oo khilaaf kala irdheeyey wax ka odhan karaan.
Markaan dib ugu noqonno khasaaraha bixitaanka suldaan Wabar kasoo gaadhay dadweynaha Boorama iyo dawladda sareba ayaa uun waxan tusaale u soo qaadan karaa arrimaha soo socda; waa tan koowaade tan iyo markii uu Suldaan Wabar ku dhawaaqay la dagaalanka Somaliland, waxa hoos u dhacay ganacsigii, mashaariicdii dhismaha guryaha, kuwii dawladda Hoose ka wadday magaalada iyo guud ahaanba dhaqdhaqaaqii magaalada ee kala iibsiga dhulka, jagooyinka, dhismayaasha. Waxa magaalada ka baxay barakacayaal hore uga soo barakacay Soomaaliya, qurbajoog debedaha ka soo guuray. waa tan labaade Waxa shaki badani ku soo kordhay ardayda jaamacadaha ka furan magaalada sida Eelo iyo Cammuud ee ka yimi daafaha dalkii la odhan jiray Soomaaliya, in kastoo aanay weli ardaydaasi joojijinin waxbarashadoodii, hadiise tuhunka iyo borobagaanka ammaan darrada lagu xidhiidhinayo kooxda suldaan Wabar sii socoto waxa hubaal ah inay meelo kale uga digo rogan doonaan sida gobolada kale ee Somaliland iyo tan saddexaad oo aan odhan karro khasaaraha kale ee reer Boorama ka soo gaadhay bixitaanka Suldaankooda ayaa waxa ka mid ah tuhunka iyo kala qaybsanaanta beelaha reer Awdal, beelaha Suldaan Wabar Suldaanka u yahay oo ku kala qaybsamay bixitaankiisa, taageeradiisa iyo diidmadiisaba, dhawaanta warbaahinta bulshada ayaa la soo geliyey hanjabaado nin sheegtay inuu kooxda Wabar yahay kaasoo u hanjabay ganacsato waa weyn oo ka soo jeeda beelaha Suldaan Wabar, ninka baaqa jeediyeyna aanu ka mid ahayn beelaha suldaan Wabar, taasoo weji kale loo fasirtay.
Dhinaca dawladda khasaaraha ka soo gaadhay kooxda Suldaan Wabar ayaa aad uga yar khasaaraha kasoo gaadhay reer Boorama, iyadoo la odhan karo khasaaraha soo gaadhay yahay dawladda waxa uu ku koobanyahay uun kharash kaga baxay ergeyntii suldaan Wabar iyo dhaqdhaqaaqa ciidamada, sahaydooda iyo shilal dhaawacyo iyo dhimashaba lahaa oo ciidanka ka soo gaadhay gaadiidkooda. Ilaa imika lama caddayn karo in hanjabaadaha iyo falalka ammaadarada ah ee lugta ku haya kooxdaasi inay toos uga soo fulaan suldaan Wabar iyo inay yihiin kuwa magaciisa uun loo adeegsanayo balse ka soo baxa qurbajoogga u jibaysan baabi’inta Somaliland, dacaayado badan iyo cabsi gelinta dadweynahana ku faafiya warbahinta bulshada ee ay gacanta ku hayaan sidaa darteedna wax kastoo lafjab ku ah dadweynaha dusha loo saaro suldaan Wabar arrinkuna yahay uun ‘wixii xunba xaawaa leh ”.
Ugu dambayntiina arrinka suldaan Wabar xukuumadda ayuu weli u yaallaa loogana fadhiyaa inay sii ballaadhiso diblomaasiyad ay ku keento, Dadweynuhuna wehel iyo dawladda sare ayey u baahanyihiin si ay u kala ilaaliyaan ama u wada ilaaliyaan shacbiga iyo ciidamada amniga. Fariimo iyo amarro caasimadda looga soo diraana xaaladda Boorama waxba ma tarayaan.
XIGASHO: WARGEYSKA SAXAFI