Berigii hore dadku soomaaliyeed waxay laasimi jireen cibaadadda iyo Alle bariga. Illaahayna (SWT) ducadooda waa ka aqbali jiray. Inkasta oo dadkaas hore badankoodu aanay si buuxda u wada aqoon diinta, hadana inta yar ee ay bartaan way ku camal fali jireen.
Dadkan dambe ee soomaaliyeed, barashadda aqoonta noocyadeeda kale duwan way ku talax tegeen, laakiin kuma camal falaan.
Sidaas darteed, dadkii hore iyo kuwa wakhtigan noole waxay ku kala duwanayeen dhanka yaqiin diinta iyo ku dhaqankeedaba.
Tusaale: berigii hore marka roobku raago, caruurta malcaamad quraanka dhigata ayaa akhriyi jirtay roob doon, iyaga oo madaxa saari jiray looxii quraanka lagu dhigan jiray ama shaadhka ayey rogaal u xidhan jireen. Illaahay waa ka aqbali jiray roob-doontaas, roobkuna si degdeg ah ayuu ugu di’i jiray idanka Alle.
Hadaynu, eegno dadkan dambe marka roobku la waayo, layidhaahdo roob doon hala tukato, Dadka oo dhan ayaa isu yimaada oo ka qayb gala roob-doontaas. Sida dhacda inta badan roobku wuu raagaa idinka illaahay.
Markaynu is-barbar dhigno labadaas dhacdo ee ku saabsan dadkan danbe iyo dadkii hore roob-doontooda. Waxaa inoo soo baxaysa in dadkii hore ka karaamo badnaayeen dadkan danbe.
Taas oo macnaheedu yahay dadkii hore ayaa illaahay uga dhowaa, dadkan danbe.
Waxaana marag-fur u ah qofkasta oo maanta nool oo soomaaliyeed waxaa ka wanaagsanaa aabihii iyo awoowgii.
Tusaale kale: Sidoo kale, berigii hore marka dumarka sadkoodu go’o, ee ay sagaalka billood gallaan, way ducaysan jireen. Iyagoo samayn jiray Taraare.
Taraaraysigu wuxuu ahaa nooc Alle barri ah, kaas oo gabadha xaamiladda ahi siin jirtay cunto iyo cabitaan dumarka iyo ciyaalka jaarka, qaraabada iyo xaafadda kaleba. Ducadaasna waxay uga dan lahaayeen in Illaahay u fududeeyo foosha. Illaahayna si fudud buu u kala keeni jiray.
Dumarkan dambe inta badan ma sameeyaan ducadaas ama alle barrigaas loo yaqaanay Tarraareysiga. Taas awgeed dumarkan dambe markay fooshu qabato, waxaad maqlaysaa iyadoo la leeyahay waa la qalayaa.
Jiilba jiilka uu ka danbeeyo dadkan soomaalida ah way ka karaamo, tayo iyo tamar hooseeyaan.
Bal aynu milicsano tusmooyin ka hadlaya dadkan danbe iyi jiilkaas hore. Dadkii hore waxay ku noolaayeen hawo nadiifa, taas oo illaahay ugu deeqay, siddo kale waxay isticmaali jireen bannaanka marka ay u baahdaan xammaam (godka xaajadda), taasoo wasakhda ay ka tagaan ay cuni jireen shimbiro iyo cayayaan Illaahay u diray, sida Xuurta iyo Xaar-walwaalka.
Hadaba, dadkan dambe waxay guryahooda ka dhex sameystaan godad (suuliyo) ay ku shubaan wasakhda.
Marka aynu is bar-bar dhigno jiilka hore ee Illaahay wasakhdoodda ciidanka u qaybiyey iyo jiilkan danbe ee guryahooda ku aasta wasakhdooddu, way kala darajo sareeyaan. Waxaana la odhan karaa waxaa wanaagsan, dadkaas Illaahay shaqaale cuna u xil saaray wasakhdoodda.
Haddaynu, soo qaadano dhinacyadda kale ee ay ku kala sarreyno, inaga iyo awoowyaasheen amaba aabeyaasheen, waxaa kamida sidan hoos ku xusan:-
Dadkan danbe waxay isticmaalaan qalab casriya, kaasoo ay isugu tebiyaan fariimaha isgaadhsiineed. Qalabkaas oo ay ka mid yihiin Telefoonadda iyo kombiitaraddu sida fariimaha qoraalka ah, fariimaha codka ah, hadalka tooska ah IWM.
Laakiin qalabkaas casriga ahi waxaa uu sii badiyey beentii iyo ballan-daraddii dadkan danbe.
Dadkii hore qalab la’aan ayey ayaa ay adeegsan jireen dareemayaashooda shanta ah si u ogaadeen waxyaabaha meelo fog jooga. Tusaale ahaan qof dadkaas hore kamid ayaa odhanaya hadaan hebel aqaano wakhtigan meel hebla ma joogo ee wuxuu jiraa halkaas kale. Illaahay idankiisna sidaas bay noqon jirtay, waayo dadkaas hore aad bay ugu adkaayeen ballanta iyo is-aaminaada labadaba.
Abshir Askar Maxamed.
Hargeysa Somaliland.
